Title
Moralni integritet u poslovnoj etici
Creator
Majstorović, Katarina, 1977-
Copyright date
2014
Object Links
Select license
Autorstvo-Nekomercijalno-Bez prerade 3.0 Srbija (CC BY-NC-ND 3.0)
License description
Dozvoljavate samo preuzimanje i distribuciju dela, ako/dok se pravilno naznačava ime autora, bez ikakvih promena dela i bez prava komercijalnog korišćenja dela. Ova licenca je najstroža CC licenca. Osnovni opis Licence: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/rs/deed.sr_LATN. Sadržaj ugovora u celini: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/rs/legalcode.sr-Latn
Language
Serbian
Cobiss-ID
Theses Type
Doktorska disertacija
description
Datum odbrane: 17.03.2015.
Other responsibilities
mentor
Babić, Jovan, 1951-
član komisije
Orlić, Ranko, 1953-
član komisije
Cekić, nenad, 1963-
Academic Expertise
Društveno-humanističke nauke
University
Univerzitet u Beogradu
Faculty
Filozofski fakultet
Group
Odeljenje za filozofiju
Alternative title
Moral integrity in business ethics
Publisher
[K.M. Majstorović]
Format
192 lista
description
Etika - Poslovna etika / Ethics - Business ethics
Abstract (sr)
U radu koji je pred nama nameravamo da pokažemo značaj problema
moralnog integriteta za oblast poslovne etike. Kakav je zadatak pred nama i na koji
način ćemo ga ispuniti? Već nas je površno upućivanje u tematiku poslovne etike
potpuno ubedilo u aktuelnost tematike ove oblasti, ali i njenu intrigantnost zbog
izazova koje njoj svojstvene teme postavljaju etici kao filozofskoj disciplini. Pregled
udarnih slučajeva poslovne etike obiluje skandalima. Skandali su u poslovnom
svetu toliko česti da im možda takvo imenovanje i ne odgovara. Etičar koji pristupa
biznisu najpre pokušava da pronađe centralni problem, lajtmotiv u gomili
slučajeva. Tome mu mogu pomoći i tekstovi koji se bave etičkom analizom
poslovanja. Naš pokušaj vođen je idejom da etički aspekt analize, makar u
postenronovskom* periodu poslovne etike, može pružiti kvalitetno objašnjenje
mnogih problema poslovnog sveta ukoliko ih pratimo iz fokusa moralnog
integriteta ličnosti.
Da bismo to učinili, moramo najpre odrediti etičke smernice koje se tiču
moralnog integriteta. Najpre ovaj pojam moramo precizno da odredimo. Uočili smo
da na području etike ne postoji sistematičan pregled dosadašnjih pokušaja sa
tematikom konceptualizacije moralnog integriteta. Naša je zamisao bila da najpre
iscrpno izložimo elemente značenja koje nam pruža etimološka analiza. Time smo
razlučili razlike između moralnog, fizičkog, umetničkog i profesionalnog
integriteta. Zatim je potrebno definisati moralni integritet i pronaći podršku za
takav predlog definicije u etičkim teorijama. Ovo su zadaci etičke analize čije će
nam ispunjenje omogućiti da istupimo na područje primene etike, a to je u ovom
slučaju sfera biznisa.
U ovoj fazi jasno sagledavamo napetost između etike i biznisa, a naročito
ukoliko etiku posmatramo kroz vrednost moralnog integriteta kao paradigmu.
* Mislimo na period posle Enron (Enron) skandala, koji se desio novembra 2001. Energetske kompanija
Enron doživela je bankrot usled lošeg finansijskog izveštavanja i svesnih propusta u računovodstvu, čime
su čelni ljudi pokušali da sakriju loše poslovanje i milijarde dolara duga. Cene akcija kompanije vrtoglavo
su pale, sa preko 90 $, koliko su vredele sredinom 2000. na 1$ u oktobru 2001.
Etika znači afirmaciju određenih bezuslovnih, apsolutnih vrednosti, kakva je i
moralni integritet. Etika, drugim rečima, znači da postupanje vrednujemo preko
merila koja određuju moralnu vlastitost. Moralnu vlastitost ne treba žrtvovati ni
zbog čega, jer to je kruna vrednosti u čoveku, nesamerljiva sa ostalim vrednostima.
Sa druge strane, deo prakse u kojoj se čovek ostvaruje i ispoljava je poslovna sfera.
Koja su ograničenja ovoj praksi koja dolaze iz oblasti etike i njenih vrednosti?
Odgovor nije jednostavan, jer etičar, kao filozof morala, ima pred sobom dileme. A
najveće dileme u filozofiji tiču se bazičnih pitanja, pitanja o početku. Filozof u sferi
biznisa postavlja pitanje o prirodi i dometima etike i, dodatno, pitanja o prirodi i
dometima poslovne etike. Ako hoćemo da ilustrujemo dilemu etike koja prelazi na
područje biznisa preko problema moralnog integriteta, evo primera. Da li je
ispravna moralna pozicija da žrtvujemo svoj život, nošeni utiskom neizvesnosti
njegovog trajanja, kako bismo spasili nekog drugog? Da li to ikada može da bude
pozicija moralne ispravnosti? Pretpostavimo da se bavimo promocijom donorstva
u medicini. Da li mi možemo da zagovaramo donorske kartice u svrhu zaveštanja
organa, ili će biti logičnije da propagiramo samoubistvo u iste svrhe, zavisiće od
pozicije koju smo zauzeli u bazičnoj dilemi. Ovde smo pomenuli samo jedan
problem, mada i pitanje žrtve kao moralnog kriterijuma može biti stavljeno u
kontekst različitih problema u etičkoj analizi. Zbog toga će kompleksnost etike
imati odjeka u poslovnoj etici. Da li je moguće žrtvovati moralnu vlastitost i šta bi
to moglo da znači? Ovo je pitanje veoma važno za etiku kao oblast. Pokušali smo da
se odredimo prema pitanju odnosa moralnog integriteta prema drugim
vrednostima, jer time dolazimo do nekih zaključaka o samoj moralnoj teoriji.
Šta uočavamo kada govorimo o moralnom integritetu učesnika u poslu?
Poslovna praksa često počiva na odlučivanju koje ne haje za vrednost moralnog
integriteta. Nepoštovanje moralnog integriteta ličnosti u okrutnom poslovnom
svetu ugrožavajuće je po ličnost i široko shvaćene vrednosti sveta poslovanja, a
takođe nepovoljno utiče na uspešnost poslovnog procesa. Ukoliko se moralni
integritet ne poštuje, posledice su nepovoljne i za ličnost i za firmu i šire okruženje.
Bio nam je cilj da pokažemo da poštovanje moralnog integriteta jeste jedan od
faktora stabilnosti biznisa i da kao takav dugoročno doprinosi njegovoj uspešnosti.
Sledeći kontraverzu stakeholder i stockholder teorije, u smislu shvatanja o
prioritetu ciljeva biznisa, naš cilj je da ukažemo na mesto koje će moralni integritet
kao vrednost moći da zauzme u tom rivalitetu. To nam, u okvirima poslovanja,
može pomoći u rešavanju brojnih nedoumica, što je od suštinske važnosti.
Vrednovanje moralnog integriteta ne bismo smeli prevideti, ukoliko hoćemo da
ispravno postavimo problem i što uspešnije ga razrešimo. Ignorisanje dimenzije
poštovanja moralnog integriteta ličnosti osiromašuje i neopravdano
pojednostavljuje etičku analizu poslovnih problema.
Ambicioznije gledano, pokušali smo da na primeru razmatranja problema
moralnog integriteta, koji ćemo sagledati i iz perspektive sveta biznisa i njemu
svojstvenih postavki, pokažemo kako to treba da funkcioniše poslovna etika. Ideja
jeste da se ukaže na to da susretanje moralno relevantnog i ekonomski relevantnog
u poslovnoj etici može biti postignuto predlogom etičke teorije kao osnove
(deontološka teorija) i njenim „oprobavanjem“ u analizi slučajeva relevantnih za
problem kojim se bavimo. Etičke postavke koje smo predložili trebalo bi da dovedu
do zaključka da unutar poslovnog sveta mora postojati poštovanje moralnog
integriteta ličnosti, jer svako njegovo ugrožavanje predstavlja pokušaj
poništavanja neprikosnovenosti bazičnih moralnih vrednosti, kao vrednosti čija
afirmacija predstavlja i osnov dugoročne uspešnosti sveta poslovanja. Unutar
kantovske etičke pozicije, kao i kod teoretičara bliskih Kantovim stavovima,
poštovanje moralnog integriteta nedvosmisleno je obezbeđeno. Kod zagovornika i
kritičara utilitarizma postoji u literaturi precizno lociran spor oko percepcije
moralnog integriteta ličnosti. Vrlo je važno to da li etička teorija dovodi do
zaključka da moralni integritet jeste dimenzija koja sama po sebi nosi teret u
etičkoj analizi, ili to ne čini, jer se posledice tog stava direktno odražavaju na način
određivanja osnovnih postavki razmatranja koja se bave problemima poslovne
etike. U poslovnoj etici nam je, samom prirodom oblasti u kojoj etiku
primenjujemo, pri ruci sukob profita sa drugim vrednostima. Ideja je da najpre
suprotstavimo utilitarizam i deontološko stanovište iz ugla načina na koji oni
predstavljaju etičku teoriju. Deontološka teorija analizira postupak sa stanovišta
dužnosti i namere, ali joj je svojstvena neprijatnost u vidu problema konflikta
dužnosti. No, čini se da se i sama etika definiše terminima deontološke teorije. Sa
druge strane, utilitarizam procenjuje akcije po njihovim posledicama. Ovo
procenjivanje odvija se u okviru unapred određenog shvatanja dobra, tako da se
procena svodi na stepen postignuća, stepen ostvarivanja ciljeva koji su zadati.
Moglo bi se reći da utilitarizam, strogo govoreći, i nije etička teorija, već predstavlja
tip racionalnosti (utilitaristička racionalnost), ili praktični vodič za donošenje
odluka. Svoju definiciju dobra utilitarizam postavlja kao konačnu, što znači da se
osnov teorije ne preispituje. Za poslovnu etiku je presudno obezbediti stabilan
okvir, kako bismo uspeli da se izborimo za afirmaciju same oblasti i za moral u
biznisu. Trebalo bi da, prilikom definisanja okvira poslovne etike, izbegnemo
poteškoće sa kojima se suočava utilitaristička racionalnost. Okvir poslovne etike treba postaviti na tragu etičke tradicije koja uvažava
vrednost moralnog integriteta ličnosti. Slučajevi ugrožavanja moralnog integriteta
ličnosti su situacije konflikta, u kojima jedna od strana treba eksplicitno da se
izjasni da li čuva istinsku moralnu suštinu pojedinca ili hoće da je žrtvuje u ime
vanmoralnih interesa koji su prepoznati kao viši interesi. Zbog toga je od ključnog
značaja izboriti se za poštovanje moralnog integriteta pojedinca, kako bismo mogli
da kažemo da u slučaju ovakvog sukoba ne pobeđuje jači, i da se ne radi naprosto o
demonstraciji sile. Paradigmatični slučajevi ovkvog konflikta su uzbunjivanje i
menadžerske odluke, kojima ćemo posvetiti posebnu pažnju.
Koristeći se pojmovnim analizama, odmeravanjem rivalskih postavki
dominantnih etičkih teorija i case study analizom, pokušaémo da pokažemo da je
biznisu potrebna etika, jer pomaže istinskoj artikulaciji problema biznisa i
afirmaciji vrednosti koje su biznisu, dugoročno gledano, potrebne. Etika, ulazeći u
svet biznisa ne može odustati od vrednosti čije poštovanje zagovara. Preciznije,
etika od svojih osnovnih vrednosti ne može odustati, iako do određenog susretanja
ekonomski i moralno relevantnog mora da dođe. Naš stav je da je moralni
integritet vrednost čije poštovanje etička teorija mora inherentno da zahteva. Na
području primene etike to može da znači da je ova vrednost reprezent etičke
teorije. Usvajanje poštovanja moralnog integriteta ličnosti jeste test opstanka etike
u svetu biznisa, minimum bez kojeg ona ne može. Ukoliko akteri biznisa ne
pristanu na poštovanje moralnog integriteta ličnosti, onda oni ne žele da pristane
na etiku. Tako se lako mogu naći na klizavoj padini koja izmiče sa tla moralnih
vrednosti.
Na kraju, angažman etičara podrazumeva da on treba da ukaže na važnost
poštovanja moralnog integriteta, uzimajući u obzir razloge koje smo naveli. Zlo i
moralno neispravno ne mora doći iz svesne želje da se učini zločin bez presedana,
već može biti posledica revnosne upućenosti na lično napredovanje, kao što je,
prema analizi Hane Arent (Hannah Arendt), bio slučaj sa Ajhmanom. Ovaj rad je
pokušaj usmeravanja na druge, moralne motive,kroz podsećanje na vrednost naše
moralne vlastitosti i moralnog zakona u nama.
Abstract (en)
In the work ahead of us we intend to show the significance of the problem
of moral integrity in the field of business ethics. What is our task and how we will
fulfill it? Only a slight reference to the topic of business ethics is enough to
convince us fully in actuality of topics in this area, but also their intriguing quality,
due to the challenges that its inherent themes put in front of ethics, as a
philosophical discipline. The overview of the most famous cases of business ethics
abounds with scandals. In the business world scandals happen so often, that it
could be inappropriate to call them scandals. Ethicist who approaches business,
first tries to find a central problem, a leitmotif in the crowd of cases. He may use
texts dealing with the ethical analysis of business to help him. Our attempt is
driven by the idea that the ethical aspect of the analysis, at least in the post-Enron†
period of business ethics, can provide a qualitative explanation of many problems
of the business world, if we consider them from the focus of the person`s moral
integrity.
In order to do this, we must first determine the ethical guidelines about the
moral integrity problem. First, we must accurately define this notion. We have
noticed that there is no systematic review of previous attempts to conceptualize
moral integrity in ethics. Our idea was to first thoroughly expose elements of
meaning that gives us the etymological analysis. Thus, we have pointed at
differences between moral, physical, artistic and professional integrity. After that it
is necessary to define the integrity and find support for this proposal of the
definition in ethical theories. These are the tasks of ethical analysis whose
fulfillment will enable us to come to the area where we apply ethics, and in this
case it is the sphere of business.
† We refer to the period after the Enron (Enron) scandal, which took place in November 2001. Energy
company Enron experienced bankruptcy due to poor financial reporting and conscious omission in
accounting, by which leaders tried to hide the poor performance and billions of dollars of debt. The
prices of the company's shares have fallen head-spinning, from over $ 90 of their worth in mid-2000, to
$ 1 in October, 2001.
At this stage we clearly see the tension between ethics and business ethics,
particularly if we look at ethics through the value of moral integrity as a paradigm.
Ethics means the affirmation of certain unconditional, absolute values, like the
value of moral integrity. Ethics, in other words, means that we evaluate actions
using the criteria that define our own moral identity. Our own moral identity must
not be sacrificed for anything, because it is the crown of our human values,
incommensurable with other values. On the other hand, part of the practice in
which a man realizes and manifests himself is the business sphere. What are the
limitations of this practice, which come from the field of ethics and its values? The
answer is not simple, because ethicist, as a moral philosopher, bears with
dilemmas. And the most serious dilemmas in philosophy are about the basic
questions, questions about the beginning. In the sphere of business, the
philosopher raises questions about the nature and scope of ethics and, in addition,
questions about the nature and scope of business ethics. If we want to illustrate the
dilemma that comes from ethics and exceeds to the range of businesses using the
problem of moral integrity, here's an example. Is it morally right to sacrifice our
life, carried by the impression of the uncertainty of its duration, in order to save
someone else? Could this ever be the position of moral rightness? Let us assume
that we are dealing with the promotion of organ donation in medicine. Whether we
should advocate for donor cards for the purpose of organ donation, or would it be
more logical to propagate suicide for the same purpose, will depend on the
position we took about the basic dilemma. We have mentioned only one problem
here, though the issue of victim as moral criteria can be placed in the context of
various problems in ethical analysis. Therefore, the complexity of ethics would
reflect on business ethics. Is it possible to sacrifice my own moral self, and what
would that mean? This issue is very important for the field of ethics. We tried to
define our position about the relationship of moral integrity to other values,
because that will bring us to some conclusions about the moral theory.
What do we notice when we talk about the moral integrity of the
participants in the business activity? Business practice often relies on decision
making that do not care about the value of moral integrity. Disrespect for the moral
integrity of a person in the cruel business world jeopardizes personality and
broadly conceived values of business, and also adversely affects the performance
of the business process. If we don’t respect moral integrity, the adverse
consequences will affect the person and the company and the wider environment.
Our aim is to show that respect for moral integrity is one of the factors of stability
of business and as such contributes to its long-term success. Following the
controversy of stakeholder and stockholder theory, in terms of understanding the
most important aim of business, our goal is to emphasize the place that moral
integrity can take as a value in this rivalry. In terms of business, that can help us
solving number of concerns, and that is crucially important. Evaluation of moral
integrity we should not overlook if we are to properly set the problem and resolve
it as successful as possible. Ignoring the dimensions of respect for the moral
integrity of a person impoverishes and unduly simplifies the analysis of ethical
business issues.
More ambitiously speaking, we will try to show how business ethics
suppose to function, using the consideration of the problem of moral integrity as
an example, which we will look at and from the perspective of the business world
and its own particular preferences. The idea is to demonstrate that the meeting
between morally relevant and economically relevant in business ethics can be
achieved by adopting a proposed ethical theory as a basis (deontological theory)
and its testing in the analysis of the cases relevant to the problem we are dealing
with. Ethical settings which we proposed should lead to the conclusion that in the
business world we must have respect for the moral integrity of the person, because
each of its endangerment is an attempt to undo the sovereignty of basic moral
values, as the values whose affirmation represents the basis for long-term success
of the business world. Within the Kantian ethical positions, as well as in the
positions advocated by theoreticians who were familiar to Kant's views, respect for
moral integrity is unequivocally provided. The proponents and critics of
utilitarianism have made a dispute, clearly located in literature, about the
perception of the moral integrity of a person. It is very important whether the
ethical theory leads to the conclusion that moral integrity is the dimension which
itself carries the burden of the ethical analysis, or it does not, because the
consequences of this attitude directly affect the way we define the basic settings of
considerations that deal with issues of business ethics. Because of the very nature
of the area in which we apply ethics, in business ethics we have the conflict of
profit with other values near at hand. The idea is to first confront utilitarianism
and deontological view from the perspective of the way they represent ethical
theory. Deontological theory analyzes the action from the perspective of duties and
intentions, but its inherent unpleasantness is the problem of conflict of duties.
However, it seems that the very terms of deontological ethics defines theory. On
the other hand, utilitarianism assesses actions after their consequences. This
assessment takes place within a predetermined understanding of the good, so that
the estimate is reduced to the level of achievement, the degree of realization of
goals that are entered. It could be argued that utilitarianism, strictly speaking, is
not an ethical theory, but represents a type of rationality (utilitarian rationality), or
a practical guide for decision-making. Utilitarianism sets its definition of good as
final, which means that the basis of the theory is not in question. For business
ethics it is crucial to provide a stable framework, in order to manage to fight for
affirmation of business ethics itself and for the moral business. When we define a
framework of business ethics, we should avoid the difficulties that the utilitarian
rationality faces with.
The framework of business ethics should be set up in terms of the ethical
tradition that respects the value of the moral integrity of a person. Cases of
endangering the moral integrity are conflict situations, in which one of the parties
should explicitly declare whether we should preserve the true moral essence of the
individual or whether we should sacrifice it, in the name of non-moral interests,
which are identified as higher interests. Therefore, it is essential to fight for respect
for the moral integrity of the individual, so that we can say that in the situation of
such a conflict does not win the one who is stronger, and that it is not simply a
demonstration of force. Paradigmatic cases of these conflicts are whistle-blowing
and managerial decision making, which will devote our special attention.
Using conceptual analysis, weighing rival settings of dominant ethical
theories and case study analysis, we will try to show that the business requires
ethics, because it helps to genuine the articulation of problems of business and
affirmation of the values that business, in the long term perspective, need. Ethics,
entering the business world, can not give up the values which advocate respect.
More specifically, the ethics can not give up from its basic values, though it must
come to a certain meeting of economic and morally relevant. We claim that the
moral integrity is the value whose observance ethical theory must inherently
require. In the area of applied ethics this may mean that this value is a
representative of ethical theory. Adoption of respect for the moral integrity is the
test of the survival of ethics in the business world, a minimum without which it can
not function. If the business actors do not agree to respect the moral integrity of a
person, then they do not want to consent to ethics. And they can easily found
themselves on the slippery slope that eludes from the ground of moral values.
Finally, the engagement of a moral philosopher means that he needs to
point to the importance of respecting moral integrity, taking into account the
reasons mentioned above. The evil and the morally wrong do not have to come
from the conscious desire to commit a crime without precedent, but may be the
result of diligent familiarity with personal advancement, as, according to the
analysis of Hannah Arendt, was the case of Eichmann. This paper is an attempt of
routing to other, moral motives, referring to the values of our own moral being and the moral law within us
Authors Key words
integritet, moralni integritet, utilitarizam, deontološka etika,
dostojanstvo, poslovna etika, menadžer, odlučivanje, uzbunjivanje
Authors Key words
integrity, moral integrity, utilitarianism, deontological ethics, dignity,
business ethics, manager, decision-making, whistle-blowing
Classification
174(043.3)
Type
Tekst
Abstract (sr)
U radu koji je pred nama nameravamo da pokažemo značaj problema
moralnog integriteta za oblast poslovne etike. Kakav je zadatak pred nama i na koji
način ćemo ga ispuniti? Već nas je površno upućivanje u tematiku poslovne etike
potpuno ubedilo u aktuelnost tematike ove oblasti, ali i njenu intrigantnost zbog
izazova koje njoj svojstvene teme postavljaju etici kao filozofskoj disciplini. Pregled
udarnih slučajeva poslovne etike obiluje skandalima. Skandali su u poslovnom
svetu toliko česti da im možda takvo imenovanje i ne odgovara. Etičar koji pristupa
biznisu najpre pokušava da pronađe centralni problem, lajtmotiv u gomili
slučajeva. Tome mu mogu pomoći i tekstovi koji se bave etičkom analizom
poslovanja. Naš pokušaj vođen je idejom da etički aspekt analize, makar u
postenronovskom* periodu poslovne etike, može pružiti kvalitetno objašnjenje
mnogih problema poslovnog sveta ukoliko ih pratimo iz fokusa moralnog
integriteta ličnosti.
Da bismo to učinili, moramo najpre odrediti etičke smernice koje se tiču
moralnog integriteta. Najpre ovaj pojam moramo precizno da odredimo. Uočili smo
da na području etike ne postoji sistematičan pregled dosadašnjih pokušaja sa
tematikom konceptualizacije moralnog integriteta. Naša je zamisao bila da najpre
iscrpno izložimo elemente značenja koje nam pruža etimološka analiza. Time smo
razlučili razlike između moralnog, fizičkog, umetničkog i profesionalnog
integriteta. Zatim je potrebno definisati moralni integritet i pronaći podršku za
takav predlog definicije u etičkim teorijama. Ovo su zadaci etičke analize čije će
nam ispunjenje omogućiti da istupimo na područje primene etike, a to je u ovom
slučaju sfera biznisa.
U ovoj fazi jasno sagledavamo napetost između etike i biznisa, a naročito
ukoliko etiku posmatramo kroz vrednost moralnog integriteta kao paradigmu.
* Mislimo na period posle Enron (Enron) skandala, koji se desio novembra 2001. Energetske kompanija
Enron doživela je bankrot usled lošeg finansijskog izveštavanja i svesnih propusta u računovodstvu, čime
su čelni ljudi pokušali da sakriju loše poslovanje i milijarde dolara duga. Cene akcija kompanije vrtoglavo
su pale, sa preko 90 $, koliko su vredele sredinom 2000. na 1$ u oktobru 2001.
Etika znači afirmaciju određenih bezuslovnih, apsolutnih vrednosti, kakva je i
moralni integritet. Etika, drugim rečima, znači da postupanje vrednujemo preko
merila koja određuju moralnu vlastitost. Moralnu vlastitost ne treba žrtvovati ni
zbog čega, jer to je kruna vrednosti u čoveku, nesamerljiva sa ostalim vrednostima.
Sa druge strane, deo prakse u kojoj se čovek ostvaruje i ispoljava je poslovna sfera.
Koja su ograničenja ovoj praksi koja dolaze iz oblasti etike i njenih vrednosti?
Odgovor nije jednostavan, jer etičar, kao filozof morala, ima pred sobom dileme. A
najveće dileme u filozofiji tiču se bazičnih pitanja, pitanja o početku. Filozof u sferi
biznisa postavlja pitanje o prirodi i dometima etike i, dodatno, pitanja o prirodi i
dometima poslovne etike. Ako hoćemo da ilustrujemo dilemu etike koja prelazi na
područje biznisa preko problema moralnog integriteta, evo primera. Da li je
ispravna moralna pozicija da žrtvujemo svoj život, nošeni utiskom neizvesnosti
njegovog trajanja, kako bismo spasili nekog drugog? Da li to ikada može da bude
pozicija moralne ispravnosti? Pretpostavimo da se bavimo promocijom donorstva
u medicini. Da li mi možemo da zagovaramo donorske kartice u svrhu zaveštanja
organa, ili će biti logičnije da propagiramo samoubistvo u iste svrhe, zavisiće od
pozicije koju smo zauzeli u bazičnoj dilemi. Ovde smo pomenuli samo jedan
problem, mada i pitanje žrtve kao moralnog kriterijuma može biti stavljeno u
kontekst različitih problema u etičkoj analizi. Zbog toga će kompleksnost etike
imati odjeka u poslovnoj etici. Da li je moguće žrtvovati moralnu vlastitost i šta bi
to moglo da znači? Ovo je pitanje veoma važno za etiku kao oblast. Pokušali smo da
se odredimo prema pitanju odnosa moralnog integriteta prema drugim
vrednostima, jer time dolazimo do nekih zaključaka o samoj moralnoj teoriji.
Šta uočavamo kada govorimo o moralnom integritetu učesnika u poslu?
Poslovna praksa često počiva na odlučivanju koje ne haje za vrednost moralnog
integriteta. Nepoštovanje moralnog integriteta ličnosti u okrutnom poslovnom
svetu ugrožavajuće je po ličnost i široko shvaćene vrednosti sveta poslovanja, a
takođe nepovoljno utiče na uspešnost poslovnog procesa. Ukoliko se moralni
integritet ne poštuje, posledice su nepovoljne i za ličnost i za firmu i šire okruženje.
Bio nam je cilj da pokažemo da poštovanje moralnog integriteta jeste jedan od
faktora stabilnosti biznisa i da kao takav dugoročno doprinosi njegovoj uspešnosti.
Sledeći kontraverzu stakeholder i stockholder teorije, u smislu shvatanja o
prioritetu ciljeva biznisa, naš cilj je da ukažemo na mesto koje će moralni integritet
kao vrednost moći da zauzme u tom rivalitetu. To nam, u okvirima poslovanja,
može pomoći u rešavanju brojnih nedoumica, što je od suštinske važnosti.
Vrednovanje moralnog integriteta ne bismo smeli prevideti, ukoliko hoćemo da
ispravno postavimo problem i što uspešnije ga razrešimo. Ignorisanje dimenzije
poštovanja moralnog integriteta ličnosti osiromašuje i neopravdano
pojednostavljuje etičku analizu poslovnih problema.
Ambicioznije gledano, pokušali smo da na primeru razmatranja problema
moralnog integriteta, koji ćemo sagledati i iz perspektive sveta biznisa i njemu
svojstvenih postavki, pokažemo kako to treba da funkcioniše poslovna etika. Ideja
jeste da se ukaže na to da susretanje moralno relevantnog i ekonomski relevantnog
u poslovnoj etici može biti postignuto predlogom etičke teorije kao osnove
(deontološka teorija) i njenim „oprobavanjem“ u analizi slučajeva relevantnih za
problem kojim se bavimo. Etičke postavke koje smo predložili trebalo bi da dovedu
do zaključka da unutar poslovnog sveta mora postojati poštovanje moralnog
integriteta ličnosti, jer svako njegovo ugrožavanje predstavlja pokušaj
poništavanja neprikosnovenosti bazičnih moralnih vrednosti, kao vrednosti čija
afirmacija predstavlja i osnov dugoročne uspešnosti sveta poslovanja. Unutar
kantovske etičke pozicije, kao i kod teoretičara bliskih Kantovim stavovima,
poštovanje moralnog integriteta nedvosmisleno je obezbeđeno. Kod zagovornika i
kritičara utilitarizma postoji u literaturi precizno lociran spor oko percepcije
moralnog integriteta ličnosti. Vrlo je važno to da li etička teorija dovodi do
zaključka da moralni integritet jeste dimenzija koja sama po sebi nosi teret u
etičkoj analizi, ili to ne čini, jer se posledice tog stava direktno odražavaju na način
određivanja osnovnih postavki razmatranja koja se bave problemima poslovne
etike. U poslovnoj etici nam je, samom prirodom oblasti u kojoj etiku
primenjujemo, pri ruci sukob profita sa drugim vrednostima. Ideja je da najpre
suprotstavimo utilitarizam i deontološko stanovište iz ugla načina na koji oni
predstavljaju etičku teoriju. Deontološka teorija analizira postupak sa stanovišta
dužnosti i namere, ali joj je svojstvena neprijatnost u vidu problema konflikta
dužnosti. No, čini se da se i sama etika definiše terminima deontološke teorije. Sa
druge strane, utilitarizam procenjuje akcije po njihovim posledicama. Ovo
procenjivanje odvija se u okviru unapred određenog shvatanja dobra, tako da se
procena svodi na stepen postignuća, stepen ostvarivanja ciljeva koji su zadati.
Moglo bi se reći da utilitarizam, strogo govoreći, i nije etička teorija, već predstavlja
tip racionalnosti (utilitaristička racionalnost), ili praktični vodič za donošenje
odluka. Svoju definiciju dobra utilitarizam postavlja kao konačnu, što znači da se
osnov teorije ne preispituje. Za poslovnu etiku je presudno obezbediti stabilan
okvir, kako bismo uspeli da se izborimo za afirmaciju same oblasti i za moral u
biznisu. Trebalo bi da, prilikom definisanja okvira poslovne etike, izbegnemo
poteškoće sa kojima se suočava utilitaristička racionalnost. Okvir poslovne etike treba postaviti na tragu etičke tradicije koja uvažava
vrednost moralnog integriteta ličnosti. Slučajevi ugrožavanja moralnog integriteta
ličnosti su situacije konflikta, u kojima jedna od strana treba eksplicitno da se
izjasni da li čuva istinsku moralnu suštinu pojedinca ili hoće da je žrtvuje u ime
vanmoralnih interesa koji su prepoznati kao viši interesi. Zbog toga je od ključnog
značaja izboriti se za poštovanje moralnog integriteta pojedinca, kako bismo mogli
da kažemo da u slučaju ovakvog sukoba ne pobeđuje jači, i da se ne radi naprosto o
demonstraciji sile. Paradigmatični slučajevi ovkvog konflikta su uzbunjivanje i
menadžerske odluke, kojima ćemo posvetiti posebnu pažnju.
Koristeći se pojmovnim analizama, odmeravanjem rivalskih postavki
dominantnih etičkih teorija i case study analizom, pokušaémo da pokažemo da je
biznisu potrebna etika, jer pomaže istinskoj artikulaciji problema biznisa i
afirmaciji vrednosti koje su biznisu, dugoročno gledano, potrebne. Etika, ulazeći u
svet biznisa ne može odustati od vrednosti čije poštovanje zagovara. Preciznije,
etika od svojih osnovnih vrednosti ne može odustati, iako do određenog susretanja
ekonomski i moralno relevantnog mora da dođe. Naš stav je da je moralni
integritet vrednost čije poštovanje etička teorija mora inherentno da zahteva. Na
području primene etike to može da znači da je ova vrednost reprezent etičke
teorije. Usvajanje poštovanja moralnog integriteta ličnosti jeste test opstanka etike
u svetu biznisa, minimum bez kojeg ona ne može. Ukoliko akteri biznisa ne
pristanu na poštovanje moralnog integriteta ličnosti, onda oni ne žele da pristane
na etiku. Tako se lako mogu naći na klizavoj padini koja izmiče sa tla moralnih
vrednosti.
Na kraju, angažman etičara podrazumeva da on treba da ukaže na važnost
poštovanja moralnog integriteta, uzimajući u obzir razloge koje smo naveli. Zlo i
moralno neispravno ne mora doći iz svesne želje da se učini zločin bez presedana,
već može biti posledica revnosne upućenosti na lično napredovanje, kao što je,
prema analizi Hane Arent (Hannah Arendt), bio slučaj sa Ajhmanom. Ovaj rad je
pokušaj usmeravanja na druge, moralne motive,kroz podsećanje na vrednost naše
moralne vlastitosti i moralnog zakona u nama.
“Data exchange” service offers individual users metadata transfer in several different formats. Citation formats are offered for transfers in texts as for the transfer into internet pages. Citation formats include permanent links that guarantee access to cited sources. For use are commonly structured metadata schemes : Dublin Core xml and ETUB-MS xml, local adaptation of international ETD-MS scheme intended for use in academic documents.